Editorial

યુક્રેન યુદ્ધ અને તાઇવાન તનાતની

રશિયા અને યુક્રેન યુદ્ધની કર્કશ ઘરેરાટી અને લોહિયાળ ઘટનાક્રમો હજી થંભ્યા નથી અને તેની સમાપ્તિના હજી સુધી કોઈ અણસાર મળતા નથી ત્યાં હવે ચીન અને તાઇવાન વચ્ચે યુદ્ધનાં એંધાણ દેખાઈ રહ્યાં છે. અમેરિકી પ્રતિનિધિસભાનાં સ્પીકર નેન્સી પેલોસીએ તાઇવાનની યાત્રા કરીને છંછેડેલા વિવાદથી સર્જાયેલો તનાવ ઓસરે એ પહેલાં જ અમેરિકી સાંસદોએ નવું ઉંબાડિયું કરી નાખ્યું અને તેનું વધુ એક પ્રતિનિધિમંડળ તાઇવાન પહોંચી ગયું. બે અઠવાડિયાના ગાળામાં જ અમેરિકી પ્રતિનિધિઓની બીજી તાઇવાન મુલાકાતથી ચીન વધુ ભુરાયું થયું અને તાઇવાનને ઘેરતા પ્રદેશમાં વધુ સૈન્ય કવાયતો હાથ ધરવાની તૈયારી કરવા લાગ્યું છે. નેન્સી પેલોસીની યાત્રા પછી ચીને તાઇવાનને છ-સાત દિશામાંથી ઘેરીને મિલિટ્રી ડ્રિલ થકી પોતાની નારાજગી જાહેર કરી હતી. જો કે દુનિયાના સદ્ભાગ્યે તેણે રશિયા જેવી કોઈ ઘાતકી આક્રમકતા ન દેખાડી. જેથી એવો અંદેશો મળ્યો હતો કે આ મામલો ધીમેધીમે ટાઢો પડી જશે. અમેરિકાએ પણ પેલોસીની યાત્રા અંગે કહ્યું હતું કે, ચીને આને કોઈ સંકટનું સ્વરૂપ આપવું ન જોઈએ એટલે કે બન્ને પક્ષ તાઇવાન મામલે યથાસ્થિતિ જાળવી રાખવા અપ્રત્યક્ષ રીતે તૈયાર હોય તેવું દેખાતું હતું. આ બધા વચ્ચે અમેરિકાના સાંસદોએ તાઇવાન જઈને ફરીથી તંગદિલીનાં અંગારાઓને હવા આપી દીધી છે. તાઇવાન મુદ્દે થયેલા આ વિવાદનાં મૂળિયા યુક્રેન યુદ્ધ સાથે પણ જોડાયેલાં છે. યુક્રેન ઉપર રશિયાનાં પૂર્ણકક્ષાનાં આક્રમણ પછી અમેરિકા અને અન્ય પશ્ચિમી દેશોને આશંકા હતી કે તાઇવાનમાં ચીન પણ આવું જ કોઈ દુ:સાહસ કરી શકે છે. બીજીબાજુ યુક્રેનમાં રશિયાને હુમલો કરતું રોકવામાં તે સદંતર નિષ્ફળ પૂરવાર પણ થઈ ગયા હતા. ભલે પશ્ચિમી દેશોએ યુક્રેનને શત્રોનો પુરવઠો જારી રાખીને રશિયા ઉપર આર્થિક પાબંદીઓ લાદી હોય પણ તેની કોઈ ખાસ અસર રશિયાને થઈ હોય તેવું લાગતું નથી. તેનાથી એક સ્પષ્ટ સંદેશો એવો વહેતો થઈ ગયો કે જો તાઇવાન ઉપર ચીન હુમલો બોલાવી દે તો અમેરિકા તેને પણ રોકવામાં કંઈ ખાસ ઉકાળી શકશે નહીં. તાઇવાનના મુદ્દાને સમજવા માટે વન ચાઇના પોલિસી સમજવી જોઈએ. જેમાં ચીન તાઇવાનને પોતાનો જ હિસ્સો માને છે જ્યારે અમેરિકા ઈચ્છે છે કે તાઇવાન સ્વાયત્ત રહે. અમેરિકાનું કહેવું છે કે, તાઇવાનને ચીનના તાબામાં જવા દઈ શકાય નહીં અને તેને એકલું પણ છોડી શકાય નહીં. તાઇવાન ઉપર હુમલાની સ્થિતિમાં અમેરિકા સહિતની દુનિયાની જવાબદારી બને છે કે તે તાઇવાનની રક્ષા કરે. અત્રે ખાસ નોંધપાત્ર છે કે, તાઇવાન કોમ્પ્યુટર ચિપ્સનું સૌથી મોટું ઉત્પાદક રાષ્ટ્ર છે. તેનો સેમીકંડક્ટર ઉદ્યોગ પણ વૈશ્વિક અર્થવ્યવસ્થા માટે બેહદ મહત્ત્વનો છે. જાપાન પણ ઈચ્છે છે કે, અમેરિકા તાઇવાનની પડખે રહે. આ વર્ષે ચીની કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટીનું 20મું અધિવેશન છે. જેમાં શી ઝિનપિંગને ત્રીજા કાર્યકાળ માટે રાષ્ટ્રપતિ ચૂંટવામાં આવશે. જેથી શી તાઇવાન મુદ્દે પોતે કમજોર હોવાનું દેખાવા દેવા માગતા નથી. તેમની સામે માઓ ત્સે તુંગ અને તંગ શ્યાઓ ફિંગની જેમ એક વિરાસત ઉભી કરવાનો પડકાર છે. જેને તેઓ તાઇવાનને ચીનમાં ભેળવીને કરી શકે તેમ છે. આ તમામ પરિમાણ અને પરિબળોને ધ્યાને રાખવામાં આવે તો અમેરિકા અને ચીન વચ્ચે જે તનાવ અને ટાઢું ઘર્ષણ ચાલી રહ્યું છે તે તાત્કાલિક ખતમ થાય તેવી કોઈ સંભાવના નથી. તેનાથી વિપરિત આ સ્થિતિ ગમે ત્યારે ભડકો થઈ જાય તેની સંભાવના પૂરેપૂરી છે.

આતંકવાદ: દુનિયાનાં નુકસાનમાં પોતાનો ફાયદો જોતું ચીન

આતંકવાદ વિરુદ્ધ જ્યારે પણ દુનિયામાંથી અવાજ ઉઠે છે ત્યારે અન્ય તમામ દેશોના સૂરમાં સૂર પુરાવતાં ચીન પણ તેના ઉપર સંપૂર્ણ કાબૂની સુફિયાણી વાતો કરે છે પરંતુ જ્યારે કોઈ ખૂંખાર આતંકવાદી કે આતંકવાદી સંગઠન ઉપર લગામ કસવાની વાત આવે કે તેના માટે પ્રયાસ થાય ત્યારે ચીન પોતાનો મુખવટો ઉતારતા અચકાતો નથી અને આખી દુનિયાથી અવળો અભિગમ અપનાવે છે. ચીનની આવી અવળચંડાઈનાં કારણે આતંકવાદી ઉપર અંકુશના વૈશ્વિક પ્રયાસોમાં બાધાઓ પેદા થાય છે પણ તેનાથી ચીનને કોઈ જ ફર્ક પડતો હોય તેવું દેખાતું નથી. ભારતને છાસવારે નિશાન બનાવવાની ફિરાકમાં રહેતા કુખ્યાત આતંકી જૂથ જૈશ-એ-મોહમ્મદના બીજા નંબરના હોદ્દેદાર અબ્દુલ રઉફ અઝહરને વૈશ્વિક આતંકવાદી ઘોષિત કરવાના પ્રસ્તાવ ઉપર સંયુક્ત રાષ્ટ્રમાં ચીને જે પ્રકારે ફરીથી અડિંગો જમાવ્યો છે તેનાથી સ્પષ્ટ થઈ ગયું છે કે, આતંકવાદ સામે બેવડું વલણ જ તેની ફિતરત છે. ઉલ્લેખનીય છે કે, અબ્દુલ રઉફ અઝહરને બ્લેક લિસ્ટમાં નાખવા માટે સંયુક્ત રાષ્ટ્રમાં અમેરિકા અને ભારતે સંયુક્ત પ્રસ્તાવ રજૂ કર્યો હતો પણ ચીને ફરીથી ટેકનિકલ કારણ આપીને તેને અવરોધ્યો છે. ભારત-અમેરિકા સહિત સુરક્ષા પરિષદના અન્ય સદસ્ય દેશો પણ તેની સામે પ્રતિબંધનાં સમર્થનમાં હતા પણ એકલા ચીનના વાંકે ફરીથી આ મામલો ઘોંચમાં પડયો છે. ભારત સહિત દુનિયામાં આતંકી કૃત્યો આચરવામાં જૈશની ભૂમિકા જગજાહેર છે. આ મુદ્દે જ્યારે પણ આંતરરાષ્ટ્રીય મંચો ઉપર સવાલો ઉઠે છે ત્યારે કોઈ ને કોઈ દલીલ અને ગલ્લાંતલ્લાં કરીને પાકિસ્તાન તેની સામેના આરોપોને નકારતું રહે છે. એવા ઘણા મોકા આવ્યા છે જ્યારે આવા આતંકી જૂથોના પાકિસ્તાન સ્થિત ઠેકાણાઓની ઠોસ જાણકારીઓ સામે આવી હોય. તેમ છતાં દુનિયા હજી સુધી પાકિસ્તાન કે જૈશનું કંઈ બગાડી શકી નથી. જ્યાં સુધી જૈશના અબ્દુલ રઉફ અઝહરનો સવાલ છે તો તેને 1999ના કંધાર વિમાન અપહરણકાંડ અને 2019માં પુલવામા આતંકી હુમલાનો મુખ્ય ભેજાબાજ ગણવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરની અન્ય આતંકી ઘટનાઓમાં પણ તેનો હાથ હોવાનું કહેવાય છે. અનેક સ્તરે સ્પષ્ટ સબૂત બહાર આવવા છતાં ચીન તેના બચાવમાં ઉતરી આવે છે. આના માટે પાકિસ્તાન તરફી ચીનની કૂણી લાગણી પણ જવાબદાર છે. જૈશ અને તેના જેવા આતંકી સમૂહોનો મુખ્ય આશ્રય પાકિસ્તાન છે તેમાં કોઈ મીનમેખ નથી. લાંબી જદ્દોજહેદ પછી સપ્ટેમ્બર 2017માં બીજિંગમાં થયેલાં બ્રિક્સ સંમેલનના ઘોષણાપત્રમાં જૈશ અને તૈયબા જેવાં અનેક જૂથો વિરુદ્ધ વ્યાપક દૃષ્ટિકોણ અપનાવવાનું આહ્વાન કરવામાં આવેલું. આવાં આતંકી જૂથોના જ આતંકવાદીઓ ઉપર લગામ કસવામાં ચીનનાં માપદંડો બદલાઈ જાય છે. આ પહેલાં જૂન 2022માં પણ પાકિસ્તાની આતંકી અબ્દુલ રહેમાન મક્કીને યુનોની સુરક્ષા પરિષદની પ્રતિબંધની સૂચિમાં સામેલ કરવાના ભારત અને અમેરિકાના સંયુક્ત પ્રસ્તાવને પણ ચીને છેલ્લી ઘડીએ અટકાવી દીધો હતો. આનો દેખીતો અર્થ એવો પણ થાય કે ભારત, અમેરિકા કે દુનિયાના અન્ય દેશોનાં નુકસાનમાં ચીન પોતાનો ફાયદો જુએ છે.