Editorial

અસુરક્ષિત વિમાન પ્રવાસ

મુંબઈથી જયપુર જતી જેટ એરવેઝ ફ્લાઈટમાં જે દુર્ઘટના બની તે એરલાઈન્સના કથળેલા કારોબાર અને વ્યવસ્થાની ચરમસીમા છે. બેશક આવી ઘટના પહેલીવાર બની છે, જ્યારે ઉડ્ડયનની દેખરેખ કરનારો કર્મચારી વિમાનમાં હવા દબાણ, એટલે કે એર પ્રેશરને નિયંત્રણમાં રાખવાની પ્રક્રિયા ચાલુ કરવાનું ભૂલી ગયો હતો. આવી લાપરવાહી વિમાનમાં પ્રવાસ કરનારાઓ માટે કેવા-કેવા જોખમ ઊભાં કરે છે! વાત ફક્ત એક કેસની નથી, મુસાફરોની-ત્યાં સુધી કે બુઝુર્ગોથી પણ દુર્વ્યવહારની ઘટનાઓ બને છે. એવા અનેક પ્રકરણો છે જેમાં એરલાઈન્સે વિમાનમાં જેટલી સીટો હતી તેનાથી વધુ ટિકિટો વેચી હોય અને છેલ્લી ઘડીએ વિમાની મથક પર હંગામો થયો હોય. એરલાઈન્સને લઈ ફરિયાદોનો તો ઢગલો છે.

જેટ એરલાઈનની તાજી ઘટના કોઈપણ રીતે ક્ષમ્ય નથી. આ લાપરવાહી એ હદ સુધીની હતી, જેને ગુનાહિત કૃત્ય જ લેખવું જોઈએ, કારણ કે દોઢસોથી વધુ ઉતારુઓના જીવ જોખમમાં આવી ગયા હતા. આને ફક્ત લાપરવાહી કહીને માફ કરી શકાય નહીં. વિમાનમાં પ્રેશર પર નિયંત્રણ નહીં હોવાના કારણે બધા ઉતારુઓને ન ફક્ત ભયભીત કરી દીધા, પરંતુ આ ભયાનક યંત્રણાના દોરમાંથી પસાર થયેલા 30થી વધુ મુસાફરો પર તો તેની વિશેષ ગંભીર અસર પહોંચી છે. તેઓ એ સ્થિતિમાં પહોંચી ગયા હતા જેને ચિકિત્સાની ભાષામાં બેરોટ્રોમા કહે છે. આ સ્થિતિ એર પ્રેશરમાં ઝડપથી બદલાવના કારણે સર્જાતી હોય છે. આના પગલે તેમના નાક અને કાનમાંથી લોહી વહેવા લાગ્યું. શ્વાસ લેવામાં તકલીફ તો બધા મુસાફરોને થઈ હતી.

વિમાને જલદીથી મુંબઈ વિમાની મથકે સેફ લેન્ડિંગ કર્યું અને એક મોટી દુર્ઘટનાથી મુસાફરોને બચાવી લીધા. મુસાફરો માટે તો આ એક દુ:સ્વપ્ન જેવું હતું, વિમાન પ્રવાસને આપણા દેશમાં હજી પણ સુવિધાસંપન્ન વર્ગના પરિવહનનું સાધન માનવામાં આવે છે, પરંતુ ત્યાં આવી ઘટના બનતી હોય તો તેનો અર્થ થયો કે સંપૂર્ણ રીતે સુરક્ષિત કોઈ નથી. દેશનું અર્થતંત્ર અને મધ્યમ વર્ગના વિસ્તાર સાથે છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષોમાં વિમાનના મુસાફરોની સંખ્યા ખૂબ ઝડપથી વધી રહી છે. એટલી ઝડપથી કે આના માટે ઉપલબ્ધ માળખાકીય સુવિધા અપૂરતી પુરવાર થઈ રહી છે. એવું પણ જાણવા મળે છે કે સતત વિમાન ઉડાવવાનું દબાણ એટલું હોય છે કે પાઇલટ પૂરતી નિદ્રા પણ લઈ શકતા નથી. આ બધા ભય આપણે સરળતાથી સમજી શકીએ છીએ. કારોબારમાં ભારે વિસ્તાર બાદ એવી આશા રાખવામાં આવતી હતી કે કોઈપણ વ્યવસાયમાંની કંપનીઓ પોતાની ગુણવત્તા સુધારશે, પણ ગુણવત્તાનું સ્તર સતત નીચે જઇ રહ્યું છે. સરકારે હવે તમામ એરલાઈન્સની સુરક્ષાનું ઓડિટ કરાવી આવશ્યક પગલાં લેવા ઘટે.

સિંહોના મોતનો વિવાદ

ગીરના સિંહો એ માત્ર ગુજરાત જ નહી પણ દેશ અને વિશ્વની શાન છે. એશિયાટિક સિંહોનું ગીર એકમાત્ર નિવાસ છે પણ ત્યાં સિંહ રંજાડથી માંડી સિંહની હત્યાના બનાવો વધતા જાય છે. તાજેતરમાં એકસાથે 13 સિંહોના મોતના કારણે વિવાદ સર્જાયો છે અને સરકારી તંત્ર માત્ર ઇનફાઈટીંગનાં કારણે મોત થયા છે એવું કારણ આપી છૂટી જાય એ સિંહોના અસ્તિત્વ માટે જોખમી છે. ગીર અભયારણ્ય સિંહોને ટૂંકું પડે છે અને સિંહ ગીર બહાર નિકળી ગયા છે. માનવ વસતીમાં આવી હલ્લો કરે છે. આ સમસ્યા વકરતી જાય છે ત્યારે સરકારે આ મુદ્દે કોઈ ઠોસ યોજના તૈયાર કરવાની આવશ્યકતા છે. 13 સિંહોના મોતમાં માત્ર ઇનફાઈટીંગનું જ કારણ છે કે એ મૃત્યુ કુદરતી છે એવી વાત વન વિભાગના અધિકારીઓ કરે છે પણ આ પૂર્ણ સત્ય નથી. હવે ગીરમાં જુદી જુદી ટુકડીઓ સિંહોના સ્વાસ્થ્યની ચકાસણી કરવાની છે એ સારી નિશાની છે. ગીરમાં બે ત્રણ પ્રશ્નો છે. એક તો સિંહોની વસ્તી વધી છે. 2015માં થયેલી ગણતરી મુજબ 523 સિંહો ગીરમાં છે. ગીર અભયારણ્યનો વિસ્તાર 1412 ચોરસ કિલોમીટર છે અને નિષ્ણાતો માને છે આટલા વિસ્તારોમાં 200થી વધુ સિંહો રહી ના શકે. ગિરનારને પણ અભયારણ્ય જાહેર કરી દેવાયું છે અને એમાં કેટલાક સિંહોએ ઘર બનાવી લીધું છે. એ ઉપરાંત દેવળીયા અને આંબરડી સફારી બનાવાયા છે પણ આ પૂરતું નથી અને એટલે સિંહો જંગલ બહાર નીકળી માનવ વસ્તીમાં આવી જાય છે. પોરબંદરના સુત્રાપાડા સુધી અને રાજકોટ જિલ્લાના ગોંડલ સુધી સિંહોના પગરણ થઇ ચુક્યા છે. સિંહ અને દીપડાના હુમલા વધતા જાય છે કારણ કે સિંહોના વિસ્તારમાં માનવે ઘૂસણખોરી કરી છે. માલધારીઓ અને સિંહોનું ગીરમાં સહઅસ્તિત્વ હતું પણ હવે બહુ ઓછા માલધારી ગીરમાં રહે છે. એ સામે ગીરમાં દખલગીરી વધી ગઈ છે. કનકાઈ મંદિરે રાત્રી રોકાણની છૂટનો વિવાદ છે. એ જ રીતે સિંહ નિશાચર છે એ રાત્રે ફરતા હોય છે અને રાત્રે ગીરમાં પરિવહન થાય છે. દૂધના વાહનો ઉપરાંત પ્રવાસી વાહનોની હેરફેર ચાલુ હોય છે એ સિંહને ખલેલ પહોંચાડે છે. ઉપરાંત ગેરકાયદે લાયન શો ચાલે છે એ પણ સિંહની એક પ્રકારે રંજાડ છે. ઇલેક્ટ્રિકનાં તાર રાખી કે પછી ઝેર આપી સિંહોને મારી નખાયાની ઘટનાઓ બની છે. વન અધિકારીઓની જગ્યાઓ ખાલી છે. એ ઉપરાંત સિંહની સારવાર માટે માત્ર બે જ કેન્દ્રો છે. જુનાગઢ સક્કરબાગમાં પુરા કદની હોસ્પિટલ છે અને સાસણમાં દવાખાનું છે જ્યાં પૂરતી સગવડ નથી. સાસણમાં પુરા કદની હોસ્પિટલની જરૂર છે અને હવે સિંહો અનેક વિસ્તારમાં ફેલાઈ ગયા છે અને વિસ્તાર મુજબ નાના હેલ્થ સેન્ટર પણ હોવા જોઈએ, જેથી સિંહ ઘાયલ થાય તો તાત્કાલિક સારવાર મળી શકે. અત્યારે એવું ઘણીવાર બને છે કે ઘાયલ સિંહને જુનાગઢ લઇ જવાય અને રસ્તામાં મૃત્યુ પામે છે. આ બધા પ્રશ્નો અંગે સાર્વત્રિક રીતે વિચારણા થવી જરૂરી છે. વાઘ બચાવ અભિયાન માટે કેન્દ્ર સરકાર સારી એવી આર્થિક મદદ કરે છે, એ જ રીતે સિંહ સંવર્ધન માટે પણ ફાળવણી થવી જોઈએ, અને સૌથી મહત્વનો મુદ્દો એ છે કે, ગીર જંગલ સિંહો માટે નાનું પડે છે એનો ઉકેલ શો? ગીર આસપાસ સરકારી ખરાબાઓ ઘણા છે એને અભયારણ્ય ભેળવી શકાય છે પણ આ ઉપાય પૂરતો નથી. સિંહોને અન્યત્રે વસાવવા પડશે. બરડા ડુંગરમાં પહેલા સિંહોની અવરજવર હતી. અત્યારે ત્યાં જિનીંગ પુલ ઉભો કરાયો છે. ઉપરાંત ડાંગના જંગલમાં સિંહોને વસાવી શકાય છે કે કેમ? આવા બધા વિકલ્પો સત્વરે વિચારવાની આવશ્યકતા છે અને હા, સિંહોને કોઈ રોગ લાગુ ના પડે એ માટે રસીકરણ થવું જોઈએ એવો એક મત છે આ મુદ્દે સરકારે વિચાર કરવો જરૂરી છે. સિંહ એ દેશનું ગૌરવ છે અને એની જાળવણી થવી જોઈએ.