Editorial

ચંદ્રના મિશનની વધુ નજીક

અંતરિક્ષ વિજ્ઞાન ક્ષેત્રે ભારત દિવસો દિવસ સફળતાના નવા નવા શિખર સર કરી રહ્યંy છે. અત્યાર સુધી પીએસએલવી શ્રેણીના રોકેટની મદદથી મધ્યમ અને હળવા વજનવાળા ઉપગ્રહો મોકલવામાં ઇન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઇઝેશન (ઇસરો)ની નામના રહી છે. બુધવારે જીએસએલવી માર્ક થ્રી રોકેટ વાટે સંદેશાવ્યવહાર માટેના નવા ઉપગ્રહ જીસેટ 29ને સફળતાપૂર્વક અંતરિક્ષમાં તરતો મૂકીને રોકેટ વિજ્ઞાન ક્ષેત્રે એક નવી ઐતિહાસિક સિદ્ધિ હાંસલ કરી છે. જીસેટ 28 ઉપગ્રહ ભારેભરખમ વજન ધરાવતો હતો અને તેને અંતરિક્ષમાં મોકલવા માટેના રોકેટની સફળતા સાથે ભારતે આ મામલે વિશ્વના ટોચના દેશોની સાથે સ્થાન મેળવી લીધું છે. આ અગાઉ જીએસએલવી માર્ક ટુ અઢી ટન વજનના ઉપગ્રહોના વહનની ક્ષમતા ધરાવતું હતું. પણ નવા રોકેટ જીએસએલવી માર્ક થ્રીની ક્ષમતા ચાર ટન વજનની છે. હવે આ રોકેટની સફળતા સાથે ઇસરો 2022 સુધી ચંદ્રમા સુધી માનવી મોકલવાના મિશનને પૂરું કરવા માટે ખરા અર્થમાં તૈયારી કરવા માટે સજ્જ બન્યું છે. આમ તો વિશ્વમાં ઇસરોની નામના-વિશ્વસનીયતા ટોચ પર છે. ખાસ તો દોઢ ટન વજનના ઉપગ્રહોને અવકાશમાં મોકલવામાં ઇસરો આજે દુનિયામાં સૌથી કિફાયતી અને ભરોસાપાત્ર એજન્સી હોવાનું ગૌરવભર્યું સ્થાન ધરાવે છે. હવે જીએસએલવીના સતત બે સફળ પરીક્ષણો બાદ ઇસરોએ ત્રણ ટન વજનના ઉપગ્રહોને પણ અવકાશમાં મોકલવા માટેની ક્ષમતા કેળવી લીધી છે. જો કે, જીએસએલવીની આ સફળતા ચંદ્ર સુધી માનવીને મોકલવાના મિશન માટે મહેનતના આરંભ સમાન બની રહેશે. જીએસએલવી માર્ક થ્રી ચાર ટન વજનના વહનની ક્ષમતા ધરાવે છે, પણ ચંદ્ર પર માનવીને સૌપ્રથમ વખતે લઇ ગયેલા એપોલો 11 યાનનું વજન 4,932 કિલોગ્રામ રહ્યંy હતું. એટલે આગામી ત્રણ વર્ષમાં પાંચ ટન વજન વહન કરવાની ક્ષમતા અને પાંચ લાખ કિલોમીટર સુધી જઇને પરત આવી શકે તેવા ભરોસાપાત્ર રોકેટને વિકસાવવાની અનિવાર્યતા રહેશે. ઇસરોની કાર્યક્ષમતા અને સફળતાની ગાથાને જોતાં આ પડકાર સહજતાથી હાંસલ કરી શકાશે એમાં કોઇ શંકા જણાતી નથી. સફળતાના નવા નવા રેકર્ડ પ્રસ્થાપિત કરી રહેલું ઇસરો આગામી સમયમાં ચંદ્ર માટે જરૂરી રોકેટ ટેક્નોલોજીને આત્મસાત કરી લેશે એવી અપેક્ષા રાખવી રહી. ત્યાં સુધી વિશ્વમાં ઉપગ્રહોને અવકાશમાં મોકલવાની હથોટીનો વધુ ને વધુ સફળ અને નફાકારક ઉપયોગ આગળ વધતો રહેશે.

મરાઠાની જેમ પાટીદાર અનામત શકય છે?

મહારાષ્ટ્ર સરકારે મરાઠા અનામતની જાહેરાત કરી છે અને એના પગલે મરાઠાઓ રાજી થાય એ સ્વાભાવિક છે. આ જાહેરાત બાદ ગુજરાતમાં ચર્ચાઓ શરૂ થઇ છે કે, પાટીદારોને અનામત કેમ નહીં? નાયબ મુખ્યમંત્રી નીતિનભાઇ પટેલે આ મુદ્દે અણસાર આપેલો કે, અમે શકયતા ચકાસીશું. તો મુખ્યમંત્રી વિજયભાઇ રૂપાણીએ એમ કહ્યું કે, અમે મરાઠા અનામતનો અહેવાલ જોયા પછી આગળ વધીશું. મહારાષ્ટ્રમાં મરાઠા અનામત આંદોલન લાંબા સમયથી ચાલે છે અને એ કારણે મહારાષ્ટ્રની ભાજપ સરકાર પર દબાણ હતું. ફડણવીસ સરકારે આ માટે વચન આપેલું અને બાદમાં પછાત વર્ગોના પંચે અહેવાલ તૈયાર કરી મરાઠા અનામતની ભલામણ કરી એ આધારે મહારાષ્ટ્ર સરકારે જાહેરાત કરી છે.

હવે આ અનામત બેઠકો મરાઠા સમાજને ‘ઓબીસી’માં સમાવેશ કરી આપવી કે સ્વતંત્ર અનામત આપવી એવો પ્રશ્ન છે અને તેને ઉકેલવામાં અને સર્વમાન્ય ઉકેલ લાવવામાં સરકારની પરીક્ષા થવાની છે. આ પહેલાં સપ્ટેમ્બર, 2014માં વિધાનસભા ચૂંટણી વખતે નારાયણ રાણે સમિતિની ભલામણોનો આધાર લઈને જૂન, 2014માં મરાઠા સમાજને સરકારી નોકરીઓ અને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં 16 ટકા અને મુસ્લિમ સમાજને પાંચ ટકા અનામત આપવાનો નિર્ણય પૃથ્વીરાજ ચવાણની મોરચા સરકારે લીધો હતો. જોકે, તે પણ રાજકારણ હતું, પણ ફડણવીસ સરકાર સત્તારૂઢ થયા પછી બે મહિનામાં જ મુંબઈ હાઈ કોર્ટે તે નિર્ણય વિરુદ્ધ સ્ટે આપ્યો હતો. ત્યારથી અનામતની માગણી માટે મરાઠા સમાજે આંદોલનનો માર્ગ પકડયો છે.

હવે પછાત વર્ગો માટે પંચે મરાઠા સમાજને અનામત પાત્ર ઠેરવતાં છેલ્લા બે-અઢી દશકાથી રાજ્યનાં રાજકારણ અને સમાજકરણને હચમચાવી દેનારો આ વિષય નિર્ણાયક તબક્કામાં પહોંચ્યો છે. મરાઠાઓના પછાતપણાને કાયદેસર રીતે નિમાયેલા પંચે પહેલાં જ માન્યતા આપી હતી જે મરાઠા અનામતની હિલચાલનો ઐતિહાસિક વળાંક છે. આમ છતાં આ સમાજ અનામતને પાત્ર ઠરતો હોવા છતાં તેને નક્કી કેટલા ટકા અનામત આપવું અને તેને કાયદાના માળખામાં કેવી રીતે બેસાડવું એ પ્રશ્ન સરકાર સમક્ષ છે. અનામત માટે 50 ટકા મર્યાદા નક્કી કરવામાં આવી હોવા છતાં તામિલનાડુમાં 69 ટકા અનામત આપવામાં આવ્યું છે. આ સંદર્ભમાં કોઈ પણ કાયદાકીય અડચણ આવે નહીં એ માટે બંધારણના નવમા પરિશિષ્ટનો આધાર લેવામાં આવ્યો હોવા છતાં તેને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકારવામાં આવ્યો છે જેની સુનાવણી પૂર્ણ થઈ છે પણ ચુકાદો આવવાનો બાકી છે એટલે કે લટકતી તલવાર છે.

પાટીદાર અનામત માટે ય ગુજરાતમાં આંદોલન થયું છે. હાર્દિક પટેલે આગેવાની લીધી પણ સરકારે સ્પષ્ટ કહ્યું કે, પાટીદાર અનામત શકય નથી. સુપ્રીમ કોર્ટના ચુકાદા મુજબ 50 ટકાની મર્યાદામાં જ અનામત આપી શકાય. બીજું કે, મહારાષ્ટ્રમાં પછાત જ્ઞાતિ આયેગે મરાઠાઓ અંગે સર્વેક્ષણ કર્યું, અહેવાલ તૈયાર કર્યો. 45 હજાર પરિવારોને રૂબરૂ મળી આ અહેવાલ તૈયાર કરાયો અને એમાં મરાઠાઓ પછાત છે એવું જણાવ્યું. ગુજરાતમાં પાટીદારો અંગે આવું કોઇ સર્વેક્ષણ થયું નથી અને પાટીદારો ‘ગરીબ’ નથી એવી વ્યાપક માન્યતા છે એટલે ગુજરાતમાં પાટીદારોને અનામત મળવાનું મુશ્કેલ છે. હા, હાર્દિક પટેલે મરાઠા અનામત મુજબ ગુજરાતમાં પાટીદાર અનામતની માગણી કરી છે. ગુજરાત સરકાર આ મુદ્દે કેવું વલણ અખત્યાર કરે છે એ જોવાનું છે.