Editorial

ખેડૂતોને સહાય પેકેજ

ગુજરાતમાં વિક્રમી વરસાદના કારણે પાકને થયેલા નુકસાન સામે ગુજરાત સરકાર દ્વારા ખેડૂતોને રૂ. 700 કરોડનું પેકેજ જાહેર કરાયું એ આવકાર્ય છે. કેન્દ્ર સરકારના નિયમ મુજબ 33 ટકાથી વધુ નુકસાન થયું હોય તો વળતર મળે છે અને એમાં નુકસાનની 75 ટકા રકમ કેન્દ્ર અને બાકીની 25 ટકા રકમ રાજ્ય સરકાર ચૂકવે છે પણ 33 ટકાથી ઓછું નુકસાન હોય એવા કિસ્સામાં નુકસાનીનું વળતર રાજ્ય સરકાર ચૂકવશે. સરકારના આ નિર્ણયથી 4 લાખ ખેડૂતોને ફાયદો થશે અને પાક વીમા તળે જે રકમ મળશે એ ઉપરાંત આ રકમ મળશે એટલે ખેડૂતોને સારો એવો ફાયદો થવાની ગણતરી છે. કપાસ અને મગફળીના પાકને સૌથી વધુ નુકસાન છે એ રીતે સૌરાષ્ટ્રના ખેડૂતોની મુશ્કેલી વધી છે. જો કે, કોંગ્રેસે આ પેકેજને હાસ્યાસ્પદ ગણાવ્યું હતું અને નુકસાની સામે આ પેકેજ બહુ ઓછું છે એવું કહી રૂ. 25,000 કરોડ ચૂકવવા જોઈએ એવી માગણી કરી છે. આ માગણી વધુ પડતી છે પણ સરકારે નુકસાનીના વળતર માટે જે નિયમો બનાવ્યા છે એ સામે વિરોધ હોઇ શકે છે. 8 નવેમ્બરથી 12 દિવસના માવઠાથી નુકસાની થયેલી હશે એ જ માન્ય ગણાશે. અહી નુકસાની નક્કી કરવાનું જરા મુશ્કેલ બની જશે. બીજું, એ 12 દિવસ બાદ પણ વરસાદ પડયો છે એના કારણે ખેડૂતોને નુકસાન થયું એનું શું? સરકાર માને છે કે, 5 લાખ હેક્ટરમાં નુકસાન થયું છે. રાજ્યમાં 86 લાખ હેકટરમાં ખરીફ પાકનું વાવેતર થયું છે અને એમાંથી પાંચ લાખમાં નુકસાન થયું છે કે એનાથી વધુ એ કહેવું અને નક્કી કરવાનું મુશ્કેલ છે. આ મુદે યોગ્ય સર્વે થવો જરૂરી છે. બીજી બાજુ, પાક વીમાના ચૂકવણાનો પ્રશ્ન પણ છે. ખેડૂતોમાં એ મુદ્દે નારાજગી પણ છે. નુકસાનીના અહેવાલો ક્યારે નક્કી થશે અને વળતર ક્યારે ચૂકવાશે એ મુદ્દે સરકારે નિયત સમય મર્યાદા નક્કી કરી છે પણ એ મુજબ કામ થતું નથી. વળી, ખેડૂતોની ફરિયાદ એ પણ છે કે એક જ વિસ્તારમાં એક ખેડૂતને નુકસાન થાય અને બીજાને ના થાય એવું એજન્સીનું વલણ અન્યાયી છે. આવા કેટલાક પ્રશ્નો છે એનો યોગ્ય ઉકેલ લાવવાની જવાબદારી રાજ્ય સરકારની છે અને રાહત આપવાની પ્રક્રિયા ઝડપી રહે એ જોવું પણ

આવશ્યક છે.

કાયદાથી ઉપર કોઈ નથી

દેશનાં પ્રધાન ન્યાયમૂર્તિ (સીજેઆઈ)નું કાર્યાલય પણ સાર્વજનિક સત્તા હોય તે પણ માહિતી અધિકાર (આરટીઆઈ)નાં દાયરામાં આવતું હોવાનું ઠરાવીને સુપ્રીમ કોર્ટે પારદર્શી પ્રશાસનની દિશામાં દીર્ઘકાલીન અસર છોડનારો મહત્વપૂર્ણ ચુકાદો આપ્યો છે. આ ફેંસલો સર્વોચ્ચ અદાલતે એવા સમય આપ્યો છે જ્યારે માહિતી અધિકાર ધારો અને તેનું વહન કરતાં સૂચના કમિશનરોની સત્તા કેન્દ્ર સરકાર નબળી પાડી રહી હોવાનાં ગંભીર આક્ષેપો થઈ રહ્યાં છે. પરંતુ હવે સુપ્રીમ કોર્ટની સંવિધાનિક ખંડપીઠનાં આદેશથી સ્પષ્ટ થઈ ગયું છે કે 2010માં દિલ્હી હાઈકોર્ટ તરફથી આપવામાં આવેલો આદેશ યોગ્ય હતો. સુપ્રીમ કોર્ટનાં ચીફ જસ્ટિસનું કાર્યાલય પણ સૂચના અધિકારનાં દાયરામાં હોવું જ જોઈએ. આ નિર્ણય કરતાં દિલ્હી હાઈકોર્ટે સ્પષ્ટ કરેલું કે, પારદર્શિતાથી ન્યાયિક સ્વતંત્રતા પ્રભાવિત થતી નથી. જો કે સુપ્રીમ કોર્ટનાં મહાસચિવ તેની સાથે સહમત ન થયા અને તેમણે આ ચુકાદાને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકાર્યો હતો. તેનું એક મોટું કારણ એ પણ હતું કે, તત્કાલીન સીજેઆઈ હાઈકોર્ટનાં આવા ફેંસલા સાથે અસહમત હતાં. આ અસહમતીને પગલે જ એક પ્રકારે સુપ્રીમ કોર્ટ પોતે જ ન્યાયિક મુકદ્દમાબાજીમાં પડી હતી. જો આ નિવારી શકાયું હોત તો બહેતર કહેવાત કારણ કે સૂચનાનાં અધિકારને ગોપનીયતાનાં અધિકારમાં બાધક ન કહી શકાય. એ સારું નહોતું બન્યું કે દિલ્હી હાઈકોર્ટનાં એક શકવર્તી આદેશ ઉપર સુપ્રીમ કોર્ટે મહોર મારવામાં નવ વર્ષ લગાવી દીધા. આમ તો વિલંબથી ન્યાય એ અન્યાયથી ઓછું નથી તેમ છતાં સર્વોચ્ચ અદાલતની ખંડપીઠ અત્યારે જ તાત્પર્ય ઉપર પહોંચી છે તે સ્વાગતયોગ્ય છે. પારદર્શિતા અને ઉત્તરદાયિત્વનું નિર્વહન એકસાથે થઈ જ શકે છે. ચીફ જસ્ટિસનું કાર્યાલય કેટલીક શરતોને આધીન આરટીઆઈનાં દાયરામાં આવશે એટલે એ બાબત જોવી જરૂરી બની જાય છે કે કેવા પ્રકારની જાણકારીઓ આરટીઆઈમાં મળી શકશે અને કેવી નહીં? આ ચુકાદા પછી એવી આશા રાખીએ કે કોલેજિયમનાં કામકાજમાં પણ પારદર્શિતા આવશે. આ આદેશ એવો આવશ્યક સંદેશો પણ આપી જાય છે કે લોકતંત્રમાં કાયદો જ સર્વોપરી છે અને તેની ઉપર કોઈ નથી. દેશની સર્વોચ્ચ અદાલતનાં પ્રમુખ ન્યાયાધીશ પણ નહીં. અદાલતનાં આ સંદેશને રાજકીય દળો પણ ગ્રહણ કરે તે જરૂરી છે કારણ કે પક્ષો પોતાને આરટીઆઈનાં દાયરાની બહાર રખાવવા માટે ભારે ધમપછાડા કરી રહ્યા છે. રાજકીય પક્ષોનો આ અભિગમ લોકશાહીનાં બુનિયાદી સિદ્ધાંતોની વિપરિત છે અને સુપ્રીમ કોર્ટે સીજેઆઈનાં કાર્યાલયને પણ આરટીઆઈનાં દાયરામાં ઠરાવી દીધા બાદ પક્ષોની કોઈપણ દલીલનો છેદ ઉડી જવો જોઈએ.