Editorial

રામાયણનું પુન:પ્રસારણ

દેશભરમાં લોકડાઉન છે અને ઘરમાં સમય પસાર કેમ કરવો એ એક સમસ્યા છે. ફિલ્મો અને ટીવી સિરીયલોનું શાટિંગ બંધ છે. ટીવી ચેનલો જૂના એપિસોડ બતાવી રહ્યા છે ત્યારે દૂરદર્શન પર એક સમયે સુપરહિટ પૂરવાર થયેલી રામાયણ સિરીયલનું પુન: પ્રસારણ શરૂ કરાયું છે. એ સાથે વ્યોમેશ બક્ષી, સર્કસ, મહાભારત સિરીયલ ફરી રજૂ થઈ રહી છે. આ ઉપાય કારગત નીવડશે ખરો ? આ પ્રશ્નનો જવાબ મેળવવામાં થોડા દિવસો જવા દેવા પડે પણ આ એક વિકલ્પ છે, કારણ કે રામાયણ અને મહાભારત સિરીયલ શરૂ થયેલી એ સમયે સમય થંભી જતો હતો. લોકો સવારમાં ટીવી સામે ગોઠવાઈ જતા હતા. લોકોએ આ સિરીયલ બહુ પસંદ કરી હતી પણ આજે લોકોને પસંદ પડે ખરી ? આજે ખાસ કરીને ટેકનોલોજીમાં જબરું પરિવર્તન આવ્યું છે અને સ્પેશિયલ ઇફેક્ટ્સ કેવી કમાલ કરે છે એ આપણે હોલિવૂડ અને આપણે ત્યાં બનતી બાહુબલી જેવી ફિલ્મો પરથી જોઈ શકીએ છીએ. હા, 40-50થી વધુ ઉંમરના લોકો માટે આ એક નોસ્ટેલજીયા છે. ભૂતકાળમાં પાછા જવાની આ વાત છે પણ નવી પેઢી આ સિરીયલ કુતૂહલતાથી જોશે, એમને આ પસંદ ના પણ આવે પણ એક વાત નિંદાપાત્ર છે કે, આજની સિરીયલો પાંચ - સાત એપીસોડ પછી પક્કડ ગુમાવી દે છે. કેટલાક અપવાદ જરૂર છે એનું મુખ્ય કારણ છે, વિષય વસ્તુ. બુનિયાદ સિરિયલ યાદ કરો. એનાં પાત્રો, સ્વતંત્રતા સામે લડત, સંયુક્ત પરિવાર વગેરે મુદ્દાઓને બહુ સરસ રીતે રજૂ કરવામાં આવ્યા હતા. તમસ સિરીયલમાં ભાગલાની વેદનાઓ હતી. હમલોગ સિરીયલમાં આખરમાં અશોકકુમાર આવીને જે વાત કરતા એ લોકોને બહુ સ્પર્શી જતી હતી ત્યારે એ સાવ નવો પ્રયોગ હતો. માલગુડી ડેઝ... સહિત ઘણી સિરીયલ યાદ આવી જાય. નુક્કડ સિરીયલમાં હાસ્ય સાથે જે સંદેશ મળતો હતો. આજે ટેકનિક છે, સાધનો છે, આર્થિક સમસ્યા પહેલા જેવી નથી છતાં વિષયવસ્તુ દમદાર ના હોવાના કારણે સિરીયલો કંટાળો ઉપજાવે છે. રજની સિરીયલે કેવી જાગૃતિ ફેલાવી હતી! સંગીતમાંય એવું જ છે. 1970થી 1990 સુધીના ગીતોમાં જે દમ હતો એ આજનાં ગીતોમાં ક્યાં છે ? આજે નવાં ગીતો આવે છે ને ભૂલાઈ જાય છે. મેલોડીનો અભાવ હોય છે. આજે કાંઈ સારું બનતું જ નથી એવું કોઇ કહી ના શકે પણ જૂની સિરીયલો જોવી એ અતિતમાં જવા જેવું છે. ખતરો એ છે કે એ આપણને એ સમયમાં જકડી ના રાખે. જમાનો બદલાયો છે. આધુનિકતાના દોરમાં ખરાબ વસ્તુઓ પણ વ્યાપી છે પણ અતિતમાં જીવી શકાતું નથી. ત્યાંથી પાછા આવવાની રિટર્ન ટિકિટ તો હોવી જ જોઈએ.

મહામારી સામે હવે ધાર્મિક મોરચો

દેશભરમાં ‘ઘરબંધી’-તાળાબંધીનો અમલ એકવીસ દિવસ પછી 14મી એપ્રિલ પછી લંબાવાય તેવી શક્યતા વિચારાધીન નથી એવી સ્પષ્ટતા રાહતરૂપ છે પણ આખરી-પાકી નથી. લંબાવવાની જરૂર નહીં પડે એવી આશા રાખીએ પણ વધુ કેસ નીકળે નહીં, વ્યાપ અંકુશમાં છે એવી ખાતરી થાય તો પણ તાળાબંધી તબક્કાવાર ખોલી, ઉઠાવી શકાય. તાત્કાલિક એકસાથે તમામ નિયંત્રણો ઉઠાવી લેવાની ભૂલ મોદી સરકાર નહીં જ કરે. નિયંત્રણોનાં કારણે જ પરિણામ સારું આવવાની આશા છે. હવે ઉતાવળ કરવાથી પ્રયાસો ઉપર પાણી ફરી વળે.

વડાપ્રધાન મોદી તાળાબંધીને સફળ બનાવીને કોરોના વાયરસને રોકવા માટે નવા મોરચા ખોલી રહ્યા છે. સ્વાસ્થ્ય સલામતી ઉપરાંત આર્થિક મોરચે મંદીની અસરમાં રાહતનાં પગલાં જાહેર કર્યા છે. મીડિયાના સહકાર પછી વ્યાપાર-ઉદ્યોગના અગ્રણીઓ તબીબી સંશોધન અને વડાપ્રધાનના રાહત ભંડોળમાં યોગદાન આપી રહ્યા છે. આ શ્રેણીમાં વડાપ્રધાને ધાર્મિક સંસ્થાઓના અગ્રણીઓ સાથે વીડિયો કોન્ફરન્સ યોજીને સામાજિક ‘અંતર’ સફળ બનાવવા માટે સહકાર માગ્યો છે. આ ‘સંવાદ’માં હિન્દુ-મુસ્લિમ-શીખ-ઇસાઇ તમામ સાધુ-સંત-મૌલવી જોડાયા અને રાષ્ટ્ર આપદધર્મ બજાવવાનું વચન આપ્યું છે. અલબત્ત, આ તમામ ધાર્મિક વડાઓ અત્યારે સાચા અર્થમાં ‘સેક્યુલર’ છે. જાતિ-ધર્મ કે ભાષાનો ભેદભાવ નથી. ભાવાત્મક ધાર્મિક એકતા અનુસાર જનકલ્યાણ માટે જોડાયા છે.

મોદીએ ધાર્મિક વડાઓનો સહકાર અથવા સહાય સમયસર માંગી અને મેળવી છે. તાજેતરમાં તાળાબંધી સામે બે ગંભીર પડકાર ઊભા થયા છે-એક તો મજૂર-કામદાર વર્ગની સામૂહિક હિજરત અને બીજો પડકાર ધર્મના નામે છે. તાજેતરમાં કાશ્મીર, કર્ણાટકમાં નમાજ પઢવા માટે મોટી સંખ્યામાં મુસ્લિમ બિરાદરો ભેગા થયા હતા. આવી મેદની ઘરબંધી અને અંતરનો છેદ ઉડાવે છે. ચિંતાની વાત એ છે કે કાશ્મીરમાં મૌલવીની મનાઇ છતાં લોકોએ પાકિસ્તાની મૌલવીનો સંદેશો સ્વીકાર્યો. પવિત્ર કાબામાં પણ ભીડ ભેગી નહીં કરવા માટે સહમતી છે તે નોંધપાત્ર છે.

આ ભીડભાડનાં દૃશ્ય અને અહેવાલ પછી નરેન્દ્ર મોદીએ વાયરસ સામે ‘સેક્યુલર મોરચો’ ખોલ્યો છે. રામાયણ-મહાભારતની સિરિયલ સામે વાંધા-િવરોધ ઉઠાવનારાને આ જવાબ છે. મોદીએ ધાર્મિક વડાઓની શક્તિ ઉપર ભાર મૂક્યો છે. ધર્મના વડાઓના વ્યાપક સંપર્ક અને સેવાભાવના લોકોનો વિશ્વાસ મેળવે છે અને વિશ્વાસ આપે છે. તેઓ સાધન-સંપન્ન હોય છે અને સેવકોની ફોજ સેવામાં તત્પર હોય છે. લોકોની અંધશ્રદ્ધા અને ગેરસમજ દૂર કરવા માટે તેઓ સમર્થ અને અસરકારક વિકલ્પ છે. એમના નાણાભંડોળનો લાભ ગરીબોને મળે તે બાબતે મોદીએ ભાર મૂક્યો છે. ગાંધીજીના સંદેશ- ગરીબ દરિદ્રનારાયણની સેવા જ દેશસેવા છે-ની યાદ અપાવી. મંદિરો, ગુરુદ્વારા અને મસ્જિદ-દરગાહો આ દિશામાં અગ્રેસર છે. સામાજિક અંતર સામે ધર્મ અવરોધ બને નહીં તેનો યોગ્ય માર્ગ મોદીએ અપનાવ્યો છે.