Editorial

કાશ્મીર: આરપારની લડાઇ

રમઝાન માસ પુરો થયો અને ભારત સરકારે ખીણમાં એકતરફી સિઝ ફાયર કરેલો એ પણ પુરો થયો છે અને સોમવારે ઓપરેશન ઓલ આઉટ-2 શરૂ કરી ચાર આતંકીઓને હણી નાખ્યા છે પણ સિઝ ફાયરનાં નિર્ણયના કોઇ વિધાયક પરિણામ આવ્યા નથી. ઉલ્ટાનું આ સમયમાં આતંકી હુમલાની ઘટનામાં 100 ટકા વધારો થયો. રમઝાન માસમાં કુલ 62 આતંકી હુમલા થયા અને 40થી વધુ લોકો એમાં મૃત્યુ પામ્યા છે. એમાં જવાનોનો પણ સમાવેશ થાય છે. આતંકીઓએ ઇદ પણ ખાલી જવા ન દીધી. કાશ્મીરનાં ‘રાઇઝિંગ કાશ્મીર’નાં ‘મવાળ’ તંત્રી સુજાત બુખારીની હત્યા કરી. બુખારી પાક. સાથે શાંતિ વાર્તા યોજવી જોઇએ એવું એ માનતા હતા. આમ છતાં એમનો ભોગ લેવાયો.

ભારતીય સેનાના કાશ્મીરી જવાન ઔરંગઝેબની અપહરણ બાદ હત્યા, રજા પર ગયેલા અન્ય જવાન ઈરફાન અહમદ દારની હત્યા અને પોલીસ અધિકારી મહમ્મદ અયુબ પંડિતની શ્રીનગરમાં મસ્જિદ બહાર ટોળા દ્વારા કરાયેલી હત્યાનો એક જ સંદેશ છે : તમે અમારી સાથે છો? કે પછી અમારી સામે છો? ત્રીજો વિકલ્પ છે જ નહીં. અહીં ‘અમે’ એટલે જમ્મુ-કાશ્મીરને દેશથી અલગ કરીને ત્યાંની અસહાય પ્રજા પર શરિયત પર ચાલનારું ઇસ્લામિક રાજ્ય (નિઝામ-ઈ-મુસ્તફા) ઠોકી બેસાડવા માગતા પાકિસ્તાન-પ્રેરિત અલગતાવાદીઓ એમ સમજવું. જે લોકો ભારત સરકાર સાથે કોઈક પ્રકારનું રાજકીય સમાધાન ઈચ્છે છે તેઓ પણ એમને માટે દુશ્મન છે. આવા જિહાદીઓને મુક્ત પત્રકારો આંખના કણાની જેમ

ખટકે છે.

કાશ્મીરનો મામલો વધુ પેચીદો બની રહ્યો છે અને ભારત સરકાર માટે વિકલ્પો ઝડપથી સંકડાઈ રહ્યા છે. પંડિતોની હકાલપટ્ટી પછી ત્રીસેક વર્ષે કાશ્મીરમાં એવી પેઢી તૈયાર થઇ ચૂકી છે જેણે કોઈ હિન્દુને પાડોશી તરીકે જોયો જ નથી. ‘િહન્દુ’ ભારત સાથે શા માટે સમાધાન કરવું એ તેમને સમજાતું નથી. જિહાદીઓની ધાક એવી છે કે કોઈ રાજકીય પક્ષ કે નેતા તેમની સામે ખૂલીને બોલવા તૈયાર નથી. એકપક્ષી શસ્ત્રવિરામનો વિચાર કારગત નીવડ્યો નથી. ઊલટું આતંકવાદીઓએ તેમણે પોતાનું સંગઠન મજબૂત કરવાની તક ઝડપી લીધી. પીડીપી સાથેનું ગઠબંધન તોડી નાખવાનો સમય તો ક્યારનો આવી પહોંચ્યો છે. અત્યારના આતંકિત વાતાવરણમાં પીડીપી રાષ્ટ્રવાદી વલણ અપનાવે એવી આશા આકાશકુસુમવત છે. વાસ્તવમાં ભાજપે તેની સાથેનું જોડાણ તોડી નાખીને જમ્મુ-કાશ્મીરમાં ગવર્નરનું શાસન સ્થાપવું જોઈએ, જેથી પોલીસ અને સૈન્ય પોતાની રીતે કામ કરી શકે. મુશ્કેલી એ છે કે પ્રજા સાથે સંવાદ સાધવો હોય તો યુદ્ધવિરામ લંબાવવો જરૂરી છે. આજની બેઠકમાં તે વિષે શો નિર્ણય લેવાય છે તે જોઈએ.

વેપાર યુધ્ધ પૂરી દુનિયા માટે ભયજનક

અમેરિકા-ચીન વચ્ચે શરૂ થયેલું વેપાર યુધ્ધ વિસ્તરી રહ્યું છે. અમેરિકાએ સ્ટીલ અને એલ્યુમિનિયમની આયાત પર આબકારી જકાત વધારી દેતાં ચીને વળતો પ્રહાર કર્યો. પછી એમાં ભારત પણ જોડાયું છે. અમેરિકાએ સ્થાનિક ઉદ્યોગને પ્રોત્સાહન આપવા પગલું લીધું પણ વિશ્વ વેપારનાં નિયમોનો ભંગ કર્યો છે. આવા પગલાંથી વિકસીત અને વિકાસશીલ દેશોનાં વિકાસ પર અસર થઇ શકે છે.

ભારત અમેરિકામાંથી 1.5 ટ્રિલીયન ડોલરની આયાત કરે છે તેની ઉપર 2400 લાખ ડોલરની જકાત લાગી શકે છે. ચીન 50 અબજ ડોલરની જકાત લગાવવાનું છે. ચીને અમેરિકાની 545 ચીજો ઉપર 25 ટકા વધારાની જકાત લગાવી છે. અમેરિકાએ 50 અબજ ડોલરની ચીની વસ્તુઓ ઉપર 25 ટકા જકાત લગાવ્યા પછી ચીને પણ વળતું પગલું લીધું છે. ચીન અમેરિકા સાથે 349 અબજ ડોલરની વેપાર સરપ્લસ ધરાવે છે. ચીને આ રકમની વિવિધ ચીજો અમેરિકાથી ખરીદવાનું વચન આપ્યું હતુ. જોકે એવી ચીજો ઉપર જ અમેરિકાએ ઉંચી જકાત નાંખીને તમાચો માર્યો છે. હવે કોલસો, ક્રૂડ તેલ, ગેસોલીન અને મેડિકલના સાધનો ઉપર પણ સજારુપે જકાત આવી શકે છે. અગાઉ 2016માં ટ્રમ્પે આ ચીજો માટે સમજૂતી કરી હતી. બીજી તરફ યુરોપિયન યુનિયને અમેરિકાથી આવતી 4.5 અબજ ડોલરની ચીજો ઉપર વધારાની જકાત નાંખી છે. અલગ અલગ દેશો એક થવા લાગ્યા છે. એની સામે અમેરિકાએ વર્લ્ડ ટ્રેડ ઓર્ગેનાઇઝેશનમાં દાવાઓનું સેટલમેન્ટ કરતી અદાલતના ન્યાયાધિશોની વરણી અટકાવી દીધી છે. આ વેપાર યુધ્ધથી કેટલીક વિપરીત અસરો નીપજી શકે છે. અમેરિકામાં વ્યાજ દર વધી રહ્યા છે. ભારતમાંથી સંસ્થાગત નિવેશકોમાં ઓટ આવી શકે. હવે પછી યુરોપીય સંઘ પણ સંરક્ષણવાદી પગલાં ઉઠાવે તો ભારતની નિકાસ પર અસર થાય. આંતરરાષ્ટ્રીય બ્રાંડ બજાર પણ ઉલ્ટી અસર થતાં ભારતની બેંકોની કમાણીમાં ઘટાડો થઇ શકે. શેર બજારમાં ઉથલપાથલ થઇ શકે. ક્રુડ તેલનાં ભાવ તો વધી જ રહ્યા છે. આખરે વિકાસ દરમાં ગાબડાં પડી શકે. જર્મનીએ તો એના વિકાસ દરનાં અનુમાનમાં ઘટાડો કરી બે ટકા કર્યો છે. યુરોપનાં અન્ય દેશો પણ આવું કરી શકે છે. ભારતમાં ચાલુ વેપાર ખાધ વધી શકે. આ સ્થિતિમાં હવે દુનિયાના બીજા દેશોએ પણ આગળ આવી એકજૂટ થઇને વિશ્વની ખોરવાતી જતી ટ્રેડિંગ સિસ્ટમને સુધારવાની જરૂર છે. અમેરિકા દુનિયાના દેશોને ઉંચી જકાત નાંખીને ધમકાવી રહ્યું છે તે નીતિ સામે અવાજ ઉઠાવીને વર્લ્ડ ટ્રેડ ઓર્ગેનાઇઝેશનમાં ઢસડી જવું જોઇએ.