Editorial

આઈએ : જોખમી કે લાભકારી?

આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલીજન્સ (આઈએ) એટલે કે કૃત્રિમ રીતે વિકસિત કરવામાં આવેલી બૌદ્ધિક ક્ષમતાથી કેટલો ફાયદો થશે એ તો સમય જ કહેશે પણ હાલ નોકરિયાત વર્ગને તેનાથી પોતાની નોકરી સામે જોખમ દેખાવા લાગ્યું છે. ઈન્ડોનેશિયાનાં રાષ્ટ્રપતિ જોકો વિડોડોએ એક અદ્દભૂત પ્રસ્તાવમાં દેશની સરકારી એજન્સીઓને આગામી વર્ષમાં સિવિલ સેવાનાં અધિકારીઓની બે રેન્ક જ સમાપ્ત કરવાનો નિર્દેશ આપી દીધો છે અને તેમનું કામ આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલીજન્સ પાસે કરાવવા કહ્યું છે. આ નિર્ણય પાછળ વિડોડોનો ઈરાદો અધિકારીઓ ઉપરથી કામનું ભારણ ઘટાડવાનો હતો. નહીં કે સરકારી ખર્ચ ઘટાડવાનો. તેમનો ઉદ્દેશ લાલ ફીતાશાહી ઘટાડવાનો હતો. આમ તો દુનિયાભરમાં આઈએનો ઉપયોગ ખર્ચા ઘટાડવા માટે કરવામાં આવે છે. જે કામો અત્યાર સુધી આખા-આખા વિભાગો હસ્તક હતા તેને હવે આઈએ દ્વારા નિપટાવવામાં આવે છે. આઈએની શરૂઆત 19પ0નાં દાયકામાં થયેલી પરંતુ તેની વિશ્વસનીયતા તો હવે છેક પ્રસ્થાપિત થવા પામી છે. ભૂલો દ્વારા શીખતું આવું કોમ્પ્યુટર એ તર્ક ઉપર જ કામ કરે છે જેનાં આધારે માનવ મસ્તિષ્ક ચાલતું હોય છે. આઈએ દ્વારા રોબોટિક્સમાં આમૂલ પરિવર્તન આવ્યું છે. રોબોટ હવે ટેકનોલોજીની મદદથી આપમેળે શીખવા સક્ષમ બનવા લાગ્યા છે. ઘણાં નિર્ણયો તે હવે પોતાની રીતે જ કરતાં થયા છે. જેમ-જેમ આઈએનો વ્યાપ વધી રહ્યો છે તેમ-તેમ એ સવાલ મજબૂત બનવા લાગ્યો છે કે વાસ્તવમાં આ ટેકનોલોજી માનવજાત માટે ઉપકારક છે કે અપકારક. એક વર્ગનું માનવું છે કે આ ટેકનોલોજી કામદારોની રોજીરોટી છીનવી લેશે અને તેમને ભૂખ્યા મરવાં છોડી દેવાશે. પરંતુ બીજો મત એવો પણ છે કે, આનાથી નવી રોજગારી નિર્માણ થશે. પરંતુ સર્વસામાન્ય ધારણા એવી છે કે આઈએ મજબૂત બનવા સાથે ડ્રાઈવરથી માંડીને ડેટા એન્ટ્રી ઓપરેટરો સુધીનાં લોકોની નોકરીઓ છીનવાશે. અધિક બૌદ્ધિક ક્ષમતાવાળા કામ જેમ કે, ચિકિત્સા, પત્રકારત્વ, વકીલાત સહિતનાં વ્યવસાયોમાં પણ તેનો પ્રવેશ થતાં તેમનાં કામો પણ જોખમાશે. તો બીજીબાજુ વર્લ્ડ ઈકોનોમિક ફોરમનો ગત વર્ષનો અહેવાલ કહે છે કે આર્ટિફીશિયલ ઈન્ટેલીજન્સથી જેટલી નોકરીઓ છીનવાશે તેનાં કરતાં અનેકગણી વધુ રોજગારીનું સર્જન થશે. આ અહેવાલ મુજબ 202પ સુધીમાં તો માણસનાં અડધાથી વધુ કામો આવા મશીન કરવાં માંડશે. અત્યારે માણસનાં 29 ટકા જેટલાં કામ મશીન મારફત થાય છે. જ્યારે મશીન માણસ કરતાં વધુ કામ કરતાં થઈ જશે ત્યારે દુનિયાભરમાં 7.પ કરોડ લોકો બેકાર બનશે. તેની સામે 13.3 કરોડ જેટલી નવી નોકરીઓ પેદા થશે. આ અનુમાનનાં આધારે એવો તર્ક આપવામાં આવે છે કે, જેટલી રોજગારી છીનવાશે તેનાં કરતાં પ.8 કરોડ વધુ રોજગારીનું આઈએ સર્જન કરશે. આવા અનુમાનો કેટલાં સાચા પડે છે એ તો સમય જ કહી શકશે પણ અત્યારે આઈએનાં કારણે રોજગારી ગુમાવવાનો ભય વ્યાપી ગયેલો છે એ નક્કર હકીકત છે.

રાષ્ટ્રપતિનું સમયોચિત સૂચન

દેશમાં સતત વધી રહેલી બળાત્કાર અને હત્યાની ઘટનાઓ સામે વધી રહેલા આક્રોશની નોંધ લઈને રાષ્ટ્રપતિ રામનાથ કોવિંદે એક મહત્ત્વપૂર્ણ સૂચન આપ્યું છે. એમણે જણાવ્યું છે કે ‘પોક્સો’ ઍક્ટ હેઠળ દોષિત ઠરેલા આરોપીઓને દયાની અરજી કરવાનો અધિકાર નહીં આપવો જોઈએ. સંસદે આ અંગે નિર્ણય લેવો જોઈએ અને બંધારણમાં આવશ્યક સુધારા કરવા જોઈએ. મહિલાની સુરક્ષા એક ગંભીર મુદ્દો છે અને આ મુદ્દે ઘણું કાર્ય થયું છે અને ઘણું કરવાનું બાકી છે, એ પ્રતિ પણ તેમણે ધ્યાન દોર્યું છે. પોક્સો (પ્રોટેક્શન અૉફ ચિલ્ડ્રન ફ્રોમ સેક્સ્યુઅલ અૉફેન્સીસ) ઍક્ટ હેઠળ સગીર બાળકોની સાથે થનારા જાતીય અપરાધો અને છેડતીના કેસોમાં કાર્યવાહી કરવામાં આવે છે. આ ઍક્ટ બાળકોને જાતીય સતામણી જેવા ગંભીર અપરાધો સામે સુરક્ષા આપે છે. 2012ના આ કાયદા હેઠળ અપરાધના આધારે સજા નક્કી કરવામાં આવી છે. સજાનો કડકાઈથી અમલ કરવાનું પણ સુનિશ્ચિત કરવામાં આવ્યું છે. ઍક્ટની કલમ 4 હેઠળ એવા કેસો સામેલ કરવામાં આવે છે, જેમાં બાળકો પર બળાત્કાર ગુજારવામાં આવ્યો હોય. આમાં દસ વર્ષથી લઈને જન્મટીપ સુધીની સજા થઈ શકે છે અને દંડ પણ ફટકારવામાં આવે છે. રાષ્ટ્રપતિનું નિવેદન એવા સમયે આવ્યું છે જ્યારે હૈદરાબાદમાં પશુચિકિત્સક પર બળાત્કાર કરનારા ચારે આરોપીઓ પોલીસ એન્કાઉન્ટરમાં ઠાર થયા છે.

વાસ્તવમાં હૈદરાબાદમાં દુષ્કર્મ પછી પીડિતાને બાળીને મારી નાખવા અને ઉન્નાવમાં દુષ્કર્મ પીડિતાને જીવતી બાળી નાખવાની ઘટનાનું પરિણામ એ આવ્યું છે કે લોકોમાં આવા ગુનાઓ પ્રત્યે જાગૃતિ આવી છે. લોકો પણ માને છે કે હવે આ ગુનાઓ પર લગામ તણાવી જ જોઈએ, પછી ભલે કાયદામાં સુધારા કરવા પડે. રાષ્ટ્રપતિનું નિવેદન પણ જનતાની લાગણીનો જ પડઘો છે. વાસ્તવમાં દેશભરમાં માગણી થઈ રહી છે કે સરકાર એવો કાયદો બનાવે જેનાથી દુષ્કર્મ સંબંધિત કેસોનો જલદી ઉકેલ તો આવે અને ગુનેગારોને જલદી સજા અપાય. વાસ્તવમાં આવાં દુષ્કર્મોના દોષિતોની સજા એક યા બીજાં કારણોસર લંબાતી જ જાય છે. દયાની અરજી આવા ગુનેગારો માટે બચવાનું છેવટનું શત્ર હોય છે. ભૂતકાળમાં પણ જણાયું છે કે દેશના સાર્વભૌમત્વ પર હુમલો કરનારે પણ દયાની અરજી કરી હતી, પરિણામે ફાંસીની સજા લંબાઈ હતી. આવા બીજા અનેક ગુનેગારોની દયાની અરજીનો તત્કાળ ઉકેલ ન આવતાં તેઓએ વધુ આયુષ્ય ભોગવ્યું છે. જઘન્ય ગુનામાં મોતની સજા મેળવનારા ગુનેગારોને જલદી સજા આપવા માટે સીઆરપીસીની જોગવાઈઓમાં ફેરફાર કરવા પડશે. વર્તમાન જોગવાઈ મુજબ પહેલાં સેશન્સ કોર્ટ સજા આપે છે. તેને હાઈ કોર્ટમાં પડકારવામાં આવે છે. હાઈ કોર્ટ પછી રિવ્યૂ પિટિશન અરજીનો અધિકાર હોય છે. પછી રાજ્ય સરકાર અને પછી રાષ્ટ્રપતિ પાસે દયાની અરજીનો અધિકાર છે. સરકાર ઇચ્છે તો હાઈ કોર્ટ પછી સીધા સુપ્રીમ કોર્ટ અને તેના પછીના વિકલ્પો હટાવી શકે છે.