Editorial

સિક્કિમમાં નૈતિકતાનો ઉપહાસ

સિક્કિમ ડેમોક્રેટિક ફ્રંટ (એસડીએફ)નાં 10 વિધાયકો એકસામટા ભાજપમાં સામેલ થઈ ગયા અને ત્યારબાદ એસડીએફનાં બે ધારાસભ્ય રાજ્યનાં શાસકદળ સિક્કિમ ક્રાંતિકારી મોરચા (એસકેએમ)માં સામેલ થઈ ગયા ત્યારે જાણે 2016માં અરુણાચલ પ્રદેશમાં બનેલી આવી જ ઘટનાનું પુનરાવર્તન થયું એમ લાગ્યું. એ વખતે અરુણાચલ પ્રદેશમાં પણ આવી જ રીતે સામુહિક પક્ષપલટો થયો હતો. જેમાં કોંગ્રેસનાં બળવાખોર વિધાયકો પીપલ્સ પાર્ટી ઓફ અરુણાચલ (પીપીએ)માં જોડાઈ ગયા હતાં. 10 ધારાસભ્યો એકસાથે પક્ષ છોડી જતાં સિક્કિમમાં 2પ વર્ષ સુધી શાસન કરનાર એસડીએફ પાસે ફક્ત એક જ વિધાયક બચ્યા. જે છે દેશમાં સૌથી લાંબો વખત સુધી મુખ્યમંત્રી પદ ભોગવનાર પવનકુમાર ચમલીંગ. એકસાથે પક્ષ છોડવાનાં કારણે સિક્કિમનાં વિધાયકોને પક્ષાંતરનાં કાયદાનો અવરોધ નડયો નથી. કાયદા અનુસાર જો કોઈપણ વિધાનસભા પક્ષનાં બે તૃત્યાંશ ધારાસભ્યો એકસાથે અન્ય કોઈ પક્ષમાં જોડાઈ જાય તો તેમને પક્ષાંતર ધારો લાગુ પડતો નથી. કાનૂની રીતે ભલે આ પગલું અયોગ્ય નથી પણ નૈતિકતાની કસોટીમાં તે ખરું ઉતરે એવું પણ નથી. કારણ કે હજી ત્રણ માસ પૂર્વે જ અહીં ચૂંટણી યોજાઈ હતી અને ભાજપને એકપણ બેઠક ઉપર જીત મળી શકી નહોતી. કુલ મતોમાંથી ફક્ત 1.6 ટકા મતો જ મળવા સાથે ભાજપને અહીં કારમી પછડાટ લાગી હતી. લોકતાંત્રિક ઢબે સમર્થન ન જીતી શકાય તો આવી રીતે અન્ય પક્ષોનાં વિધાયકોનો શિકાર કરી લેવામાં ભાજપે કોઈ સંકોચ રાખ્યો નથી. પછી તે કર્ણાટક હોય તો પણ ભલે અને અરુણાચલ પ્રદેશ હોય તો પણ ભલે. સિક્કિમે આમાં વધુ એક પ્રકરણનો ઉમેરો કર્યો છે. ચૂંટણીમાં કુલ મળીને 1પ બેઠકો મેળવનાર એસડીએફ એનડીએનો સહયોગી પક્ષ હતો પણ હવે ભાજપની આગેવાનીમાં ઈશાન લોકતાંત્રિક ગઠબંધનમાં તેનાં સ્થાને એસકેએમ આવી ગયો છે. એસડીએફનાં બે વિધાયકો પોતાની સાથે જોડાઈ જતાં એસકેએમને ભલે સ્પષ્ટ બહુમતી મળી ગઈ હોય પણ પક્ષનાં નેતા અને મુખ્યમંત્રી પી.એસ.ગોલાય ઉર્ફે પ્રેમસિંહ તમાંગનું ભાવિ હજી પણ અનિશ્ચિત છે. વર્ષ 2016માં ગોલાય ભ્રષ્ટાચારનાં એક કેસમાં દોષિત ઠર્યા હતાં અને ઓગસ્ટ 2018 સુધી તેને જેલવાસ ભોગવવો પડયો હતો. જનપ્રતિનિધિત્વ ધારો ઠરાવે છે કે જો ભ્રષ્ટાચારનાં મામલામાં કોઈ વ્યક્તિ દોષિત ઠરે તો જેલમુક્તિ પછી છ વર્ષ સુધી કોઈ ચૂંટણી લડી શકતી નથી. આમ દોષિત ઠર્યા હોવા છતાં તે મુખ્યમંત્રી પદે સેવા આપતાં હોવાથી 2001માં જયલલિતાનાં કેસમાં સુપ્રીમ કોર્ટે આપેલા નિર્દેશનો સ્પષ્ટ ભંગ થાય છે. સુપ્રીમ કોર્ટે પોતાનાં એ આદેશમાં સ્પષ્ટ કહ્યું હતું કે, જો કોઈ વ્યક્તિ લાયકાત ન ધરાવતાં હોવા છતાં મુખ્યમંત્રી પદે નિયુક્તિ પામે તો વહેલામાં વહેલી તકે તેને બરતરફ કરી દેવા જરૂરી બને છે. આમ, ગોલાય ભલે ચૂંટણી નથી લડયા પણ મુખ્યમંત્રી પદે રહેવાપાત્ર પણ નથી. આ પદ ઉપર તેમની નિયુક્તિ લોકતાંત્રિક અને કાનૂની સિદ્ધાંતોનાં ઉપહાસ સમાન બની જાય છે.

આ નવું દિલ્હી છે...

સંરક્ષણપ્રધાન રાજનાથ સિંહે નિવેદન કર્યું છે કે અણુશસ્ત્રોના મુદ્દે ભારતની ‘નો ફર્સ્ટ યુઝ’ નીતિ બદલાઈ પણ શકે તે પાકિસ્તાનને ગર્ભિત ચેતવણી છે, ધમકી નથી. આ નિવેદન દર્શાવે છે કે દિલ્હી હવે પહેલાં માફક કામ કરતું નથી. નવી સરકાર છે, નવું દિલ્હી છે. ભારતે વર્ષોથી ‘નો ફર્સ્ટ યુઝ’ નીતિ અપનાવી છે. કોઈપણ પ્રકારનાં યુદ્ધમાં ભારત તેનો પહેલો ઉપયોગ નહીં કરે એવું વચન વિશ્વને અપાયું છે. દુશ્મન દેશ ભારત પર અણુપ્રહાર કરે એ પછી જ ભારત અણુશસ્ત્રોનો ઉપયોગ કરશે. રાજનાથ સિંહનું નિવેદન સ્પષ્ટ છે કે સંજોગો બદલાય તો ભારતની અણુશસ્ત્ર નીતિમાં બદલાવ આવી શકે છે. ભારત ઉપર જો આક્રમણ થાય તો ભારત આ નીતિને વળગીને નહીં રહે. અગાઉ 2017માં તત્કાલીન સંરક્ષણ મંત્રી મનોહર પર્રિકરે પણ આવી વાત ઉચ્ચારી હતી. રાજનાથ સિંહના આ નિવેદનથી સૌથી પહેલાં પાકિસ્તાનના પેટમાં ફાળ પડી છે અને ચીન ચોંકી ગયું હશે, કારણ કે આ બન્ને દેશો અત્યાર સુધી ભારતની ‘નો ફર્સ્ટ યુઝ’ નીતિનો ગેરલાભ લઈ શકતા હતા. પરિણામે આપણા આ બન્ને પાડોશી દેશોને ભારતને અણુધમકી આપવાની તક મળી જતી હતી. હવે એવી દલીલ થાય તો નવાઈ નહીં કે રાજનાથ સિંહની ચેતવણી પછી પાકિસ્તાન દ્વારા અણુશસ્ત્રોના ઉપયોગનો ભય વધી જશે પણ ભારતે તેનાથી ગભરાવાની આવશ્યકતા નથી. સંરક્ષણના મોરચે ભારતે પોતાની શક્તિ વધારી દીધી છે. આ ઉપરાંત હાલમાં જે રીતે પાકિસ્તાને અનેક વેળા ભારત સાથે અણુ બ્લેકમેઇલિંગના પ્રયાસો કર્યા છે તેનો કૂટનીતિક જવાબ આપવાની પણ ભારતની મકસદ હોઈ શકે છે. પુલવામા હુમલા પછી વડા પ્રધાન ઈમરાન ખાને રાષ્ટ્રના સંદેશમાં કહ્યું હતું કે જો ભારત હુમલો કરે છે તો પાકિસ્તાન વિચારશે નહીં પરંતુ તેનો જવાબ આપશે અને તેની જે ક્ષમતા છે તે બધા સાથે જવાબ આપશે. કલમ 370 નાબૂદ કર્યા પછી પાકિસ્તાની સેનાના વડા જનરલ કમર જાવેદ બાજવાએ ઉચ્ચ સ્તરની બેઠક બોલાવી હતી. આ પછી પાકિસ્તાનની સેના દ્વારા એક અખબારી યાદીમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે કાશ્મીરીઓના સંઘર્ષમાં અમે અંત સુધી સાથ આપીશું. આ અંગે જવાબદારી નિભાવવા માટે અમે કોઈ પણ હદ સુધી જવા તૈયાર છીએ. હવે જોવાનું એ રહે છે કે ભારતની ચેતવણી પછી પાકિસ્તાન શું વલણ લે છે પરંતુ એક હકીકત સ્પષ્ટ છે કે પાકિસ્તાનનું અર્થતંત્ર ખેદાનમેદાન થઈ ગયું છે ત્યારે તે અણુશસ્ત્રોનો ઉપયોગ તો શું એક સાદા યુદ્ધનો પણ વિચાર કરી શકે એ સ્થિતિમાં નથી.

વાસ્તવમાં પાકિસ્તાન તરફથી વારંવાર અણુશસ્ત્રોને પોતાની કૂટનીતિ તરીકે ઉપયોગ કરવાની ધમકીના કારણે જ ભારત માટે આ પ્રકારના સંકેત આપવા આવશ્યક હતા. અણુસિદ્ધાંત કોઈ પથ્થર પર લખેલો નથી. ભારત દુનિયાનો એકમાત્ર દેશ છે જે આંતરરાષ્ટ્રીય નિયમોનું ઉલ્લંઘન કરનારા બે દેશોથી ઘેરાયેલો છે. વિનાશરત પહેલાં અણુશસ્ત્રોનો ઉપયોગ નહીં કરવાની નીતિમાં બદલાવ કરવાથી દેશનાં હિતોનું રક્ષણ કરવામાં મદદ મળશે. ભારતીય સંરક્ષણ નીતિ મહદ્ અંશે પાકિસ્તાન પર જ ફોકસ કરે છે પરંતુ બહુ નજીકના ભવિષ્યમાં ચીન ઉપરાંત બીજા પડકારોનો ખ્યાલ રાખતા રાજનાથ સિંહનું નિવેદન સબબ સાથે તાલ મિલાવનારું છે. ભારતે આડકતરી રીતે ગંભીરતાથી કહી દીધું છે કે અણુશસ્ત્રો ડરાવવા માટે નહીં પણ વાપરવા માટે પણ હોય છે તેનું ભારતને પૂરેપૂરું જ્ઞાન છે.